Jedną z najważniejszych cech bardziej zaawansowanych laserów obrotowych jest możliwość elektronicznego pochylania wirującej wiązki. To właśnie dzięki tej funkcji można jednoosobowo tyczyć spadki. Pokażemy, jak takie pochylenia ustawić w instrumencie.

Możliwość tyczenia spadków w terenie lub kontrola wykonanych instalacji z zaprojektowanym spadkiem to jedna z największych zalet niwelatorów laserowych z funkcją elektronicznego definiowania pochyleń. Ważne jest też to, że czynności pomiarowe takim urządzeniem wykonuje się jednoosobowo i z dużo mniejszym ryzykiem popełnienia błędu niż w przypadku korzystania z niwelatora optycznego. Same zalety.

Wśród niwelatorów laserowych obrotowych można wyodrębnić kilku grup, które różnią się od siebie zaawansowaniem technicznym. Są więc:

• niwelatory wyznaczające poziom bez funkcji pochylania wiązki laserowej
• lasery obrotowe z funkcją pochylania wiązki laserowej w jednym kierunku
• niwelatory laserowe z funkcją pochylania wiązki laserowej w dwóch kierunkach
• niwelatory obrotowe z funkcją cyfrowego definiowania spadków w jednym lub w dwóch kierunkach

Każda z tych grup może być powiększona o instrumenty wyznaczające płaszczyznę pionową (z automatycznym lub ręcznym poziomowaniem).

Nie będziemy zajmować się pierwszą grupą, z oczywistych względów, i ostatnią, ponieważ w urządzeniach z cyfrowym definiowaniem spadków wprowadzamy po prostu klawiaturą wartości pochylenia (w procentach, stopniach lub mm/m) i odczytujemy na ekranie LCD. Prościzna.

A jak poradzić sobie z pochyleniem wiązki w instrumencie bez wyświetlacza? Wielu użytkowników nie korzysta z tej funkcji, obawiając się błędów i zastępując ją np. płytami uchylnymi, które manualnie odchylają niwelator od poziomu. Przedstawione poniżej dwie metody ustalania spadków nazwaliśmy metodami wtyczeniowymi. Procedura jest uniwersalna i stosuje się ją do każdego typu niwelatora obrotowego z funkcją elektronicznego definiowania spadków (w jednym lub w dwóch kierunkach).

PRZYPADEK 1

Mamy:

• wysokość początku spadku
• wysokość końca spadku

Jest to najprostsza i najdogodniejsza sytuacja pomiarowa w terenie do ustawiania pochyleń. W punkcie A wykopu (który jest początkiem spadku) mamy rurą kanalizacyjną ułożoną na odpowiedniej głębokości (wysokości). W punkcie B (który jest końcem spadku) jest z kolei osadzona studzienka, także na zgodnej z projektem budowlanym głębokości (wysokości). Naszym zadaniem jest ułożenie rury kanalizacyjnej ze stałym spadkiem między punktami A i B, którego wartość określają dwa istniejące obiekty.

1. Ustawiamy niwelator obrotowy nad punktem początkowym spadku (A) tak, by oś instrumentu, w kierunku której można pochylać wiązkę (X lub Y), była ustawiona równolegle do osi spadku (lub się z nią pokrywała), uruchamiamy instrument w trybie wyznaczania poziomu i czekamy aż się spoziomuje
2. Ustawiamy łatę laserową na punkcie A i tak regulujemy wysokością odbiornika, by ten wskazywał (dźwiękowo lub diodowo) przebieg płaszczyzny poziomej lasera
3. Przechodzimy na punkt B i, nie zmieniając wysokości odbiornika na łacie, pochylamy elektronicznie (za pomocą klawiszy na instrumencie lub pilota zdalnego sterowania) wiązkę do momentu aż trafi ona idealnie w środek odbiornika
4. Wykonujemy pomiary bez zmiany wysokości odbiornika na łacie

Wprowadzanie spadku w niwelatorze można wykonać zarówno z punktu A do B, jak i z B do A (wznios). Ten sposób ustawiania spadku w niwelatorze może służyć zarówno do tyczenia poprawnych wysokości w trakcie układania rurociągu lub do kontrolowania jego ułożenia na etapie inwentaryzacji.

PRZYPADEK 2

Mamy:

• wysokość początku spadku
• wartość spadku w procentach
• długość spadku

Trochę trudniejsza w realizacji sytuacja terenowa. Punkt A to początek spadku nawierzchni kostki brukowej (krawędź wjazdu do garażu). Punkt B jest z kolei końcem spadku, który mieści się w świetle bramy wjazdowej. Znana jest wysokość punktu A, a do wyznaczenia jest wysokość końca spadku B. Dodatkowo wiemy, że spadek na 20-metrowym odcinku podjazdu ma mieć 1%. Oznacza to, że różnica wysokości między punktem A i B to 20 cm. Naszym zadaniem jest wyznaczenie wysokości ostatecznej warstwy nawierzchni kostki brukowej ze stałym spadkiem 1%.

1. Ustawiamy niwelator obrotowy nad punktem początkowym spadku (A) tak, by oś instrumentu, w kierunku której można pochylać wiązkę (X lub Y), była ustawiona równolegle do osi spadku (lub się z nią pokrywała), uruchamiamy instrument w trybie wyznaczania poziomu i czekamy aż się spoziomuje
2. Ustawiamy łatę laserową na punkcie A i tak regulujemy wysokością odbiornika, by ten wskazywał (dźwiękowo lub diodowo) przebieg płaszczyzny poziomej lasera, zapamiętujemy odczyt wysokości na łacie (wskazaną np. przez dowolną krawędź uchwytu odbiornika, np. 100 cm)
3. Przechodzimy na punkt B i tak regulujemy wysokością odbiornika, by ten wskazywał (dźwiękowo lub diodowo) przebieg płaszczyzny poziomej lasera
4. Opuszczamy odbiornik laserowy na łacie o 20 cm i pochylamy elektronicznie (za pomocą klawiszy na instrumencie lub pilota zdalnego sterowania) wiązkę do momentu aż trafi ona idealnie w środek odbiornika
5. Ponownie podnosimy odbiornik na łacie do wartości odczytanej na punkcie A (u nas 100 cm)
6. Wykonujemy pomiary bez zmiany wysokości odbiornika na łacie

Podobnie jak w pierwszym przypadku, tak i tu wprowadzanie spadku w niwelatorze można wykonać zarówno z punktu A do B, jak i z B do A. Należy jednak pamiętać, by w razie wyznaczania wzniosu w punkcie 7. odbiornik laserowy podnieść o obliczoną różnicę wysokości.

W obu opisanych przypadkach po wprowadzeniu spadku pomiary odbywają się jednoosobowo. W każdym miejscu obiektu (liniowego lub powierzchniowego) między punktami A i B wyznaczona lub zmierzona wysokość łatą i odbiornikiem to wysokość uwzględniająca spadek.

Na koniec trzeba wspomnieć o jednej rzeczy – wprowadzony elektronicznie spadek w niwelatorze wyznacza nam stałe pochylenie, więc w momencie, gdy zmienia się ono w terenie, należy zmienić stanowisko lasera obrotowego.

Jedyną trudnością techniczną w przypadku obu procedur ustawiania pochylenia może być zmiana pochylenia wiązki laserowej. Jeśli odległość między punktami A i B nie przekracza 20 m, można skorzystać z pilota zdalnego sterowania (w taki jest wyposażony np. niwelator obrotowy CST/berger ALHVD z pilotem). Gdy jednak spadek ma większą odległość, przy procedurze trzeba skorzystać z pomocy drugiej osoby, która będzie operowała klawiaturą na instrumencie.