Przyznam szczerze – bez owijania w bawełnę – że rozpoczynam tę serię wpisów dla wszystkich, którzy nie lubią rozmów telefonicznych ze sprzedawcami, a chcą kupić właściwy instrument pomiarowy. Forma pytań i odpowiedzi pozwoli uniknąć nietrafionych wyborów.

Kilka zdań wstępu. Żeby kupić jakikolwiek instrument pomiarowy – czy to w sklepie stacjonarnym, czy internetowym – trzeba być świadomym swoich potrzeb. To właśnie one w 100% decydują o tym, jaki sprzęt powinniśmy wybrać. No, może w 90%, bo te pozostałe 10 to ograniczenia technologiczne urządzeń, na które nie mamy wpływu.

Nie da się ukryć, że oferta instrumentów pomiarowych jest przeogromna. Dziesiątki modeli dalmierzy, tyle samo poziomic laserowych i laserów krzyżowych, mnóstwo niwelatorów optycznych i laserowych. Jednym zdaniem – kolorowy zawrót głowy. Jak się poruszać w tym gąszczu modeli, by wybrać właściwy i nie żałować wydanych pieniędzy?

Zdecydowanie najlepszym rozwiązaniem jest rozmowa z kompetentnym sprzedawcą, który poprawnie dobierze sprzęt do rodzaju wykonywanych prac i zadań, jakie ma on realizować. Jednak nie zawsze tak można, bo na przykład, najbliższy sklep stacjonarny jest kilkadziesiąt kilometrów od siedziby naszej firmy, a telefonu sklepu internetowego nikt nie odbiera po 20.00 (w mierzymy.pl jestem cały czas do dyspozycji i odbieram do momentu, aż Morfeusz nie przyjmie mnie w swoje objęcia), kiedy wracamy z placu budowy i mamy czas na przejrzenie oferty.

Okazuje się jednak, że dla większości instrumentów pomiarowych proces wyboru odpowiedniego modelu można sprowadzić do zadania sobie 5 pytań i znalezienia na nie odpowiedzi w opisach technicznych sprzętu. To wystarczy, by mądrze zainwestować kasę w pomiarową „zabawkę”.

Więc lećmy! W pierwszym odcinku na warsztat weźmiemy lasery krzyżowe. Choć to nieskomplikowane narzędzie miernicze, to jednak wywołuje najwięcej kontrowersji zakupowych.

1. Gdzie będę wykonywał pomiary – we wnętrzach czy na zewnątrz?

Linie wyświetlane przez laser krzyżowy mają ograniczoną widoczność. Czerwony czy zielony laser świetnie widać gołym okiem w niezbyt nasłonecznionych pomieszczeniach.

↓ W niedużych pomieszczeniach praca laserem krzyżowym będzie się odbywać na widoczną wiązkę laserową

Jest on zupełnie niewidoczny, gdy instrument wyniesiemy na zewnątrz. Światło słoneczne całkowicie rozprasza wiązkę lasera i sprawia, że sprzęt jest bezużyteczny. Ta właściwość narzędzi laserowych jest wciąż mało znana i powoduje najwięcej rozczarowań pozakupowych.

Jeśli prowadzisz prace we wnętrzach i nie planujesz wykorzystywać lasera krzyżowego na zewnątrz, to masz praktycznie nieograniczony wybór instrumentów. Choć też nie do końca, ale o tym w kolejnym pytaniu.

Jeśli jednak oczekujesz od lasera krzyżowego działania na świeżym powietrzu, musisz nabyć model, który jest wyposażony w odbiornik laserowy albo chociaż przystosowany do współpracy z sensorem. Na zewnątrz zawsze pracujemy z odbiornikiem. No, chyba że na widoczną wiązkę, ale po zmroku.

UWAGA Nie wszystkie lasery krzyżowe są przystosowane do współpracy z odbiornikami. Taka informacja jest zwykle umieszczona w karcie technicznej urządzenia.

2. W jak dużych pomieszczeniach będę wyznaczał linie i na jak dużym obszarze wykorzystywał laser krzyżowy z odbiornikiem?

W odpowiedzi na pierwsze pytanie doszliśmy do wniosku, że przy pomiarach we wnętrzach będzie można korzystać z widocznej wiązki. Okazuje się jednak, że nie do końca. Jak wspomnieliśmy wcześniej, intensywność wyświetlanych na ścianach linii zależy od dwóch parametrów – poziomu nasłonecznienia i odległości instrumentu od obiektu, na który pada światło lasera. Może się tak zdarzyć, że w pomieszczeniu o powierzchni 30 m2 z jedną w całości przeszkloną ścianą linii laserowej nie będzie widać w ogóle i konieczne jest skorzystanie z odbiornika.

↓ Wszędzie tam, gdzie nie widać linii, razem z laserem krzyżowym używa się specjalnego odbiornika sygnału

Choć producenci sprzętu pomiarowego zwykle podają zasięg widoczności wiązki 10-15 m, to w praktyce może to być 2 (nasłoneczniony pokój), ale też i 30 m (ciemna hala produkcyjna).

Podobnie rzecz się ma z pracą na zewnątrz z odbiornikiem. Zwykle zasięg takiego zestawu to 20-40 m od stanowiska, więc zwykłym laserem krzyżowym raczej zniwelujemy małą działkę niż duży plac budowy.

↓ Na zewnątrz bezwzględnie trzeba stosować czujnik – bez niego wiązka laserowa jest niewidoczna

Jeśli laser będzie wykorzystywany w dużych pomieszczeniach z dużym nasłonecznieniem – rozległe powierzchnie biurowe, sale gimnastyczne, baseny itp. – to także powinieneś wybrać instrument z odbiornikiem (jego zastosowania i sposób działania omówiliśmy w jednym z wcześniejszych wpisów).

Jeśli działasz na małych placach budowy – np. do poziomowania fundamentów, wyznaczania wysokości słupków ogrodzeniowych – to laser krzyżowy z odbiornikiem da radę. Gdy operujesz na dużych inwestycjach, musisz się zdecydować na inny instrument (np. niwelator laserowy obrotowy).

UWAGA Na zewnątrz zasięg pracy lasera krzyżowego z odbiornikiem może być mniejszy niż podaje producent. Głównie ze względu na promienie słoneczne padające na czujnik.

3. Ile i jak długich linii potrzebuję w codziennej pracy?

Wielu zainteresowanych zakupem lasera krzyżowego jego wybór zaczyna właśnie od tej kwestii. Bez dwóch zdań jest ona istotna, ale umieściłem ją dopiero na trzecim miejscu, gdyż zły dobór instrumentu pod tym kątem może jedynie wpłynąć na zmniejszenie komfortu pracy, ale na pewno nie zdecydować o całkowitej bezużyteczności narzędzia.

Najtańsze i najprostsze lasery krzyżowe generują przeważnie dwie linie – poziomą i pionową, które przecinają się ze sobą pod kątem prostym i tworzą krzyż – obie o kącie wyświetlania ok. 120-140°. Jak to przełożyć na praktykę? Sprzęt tak ustawiony w odległości 5 m od ściany da na niej linię poziomą o długości 17-27 m. Podobnie z linią pionową.

↓ Przykład najprostszego lasera krzyżowego z dwiema liniami o niewielkim kącie wyświetlania – Stabila LAX 50

Dwuliniowe lasery krzyżowe występują także w wersjach z kątem wyświetlania 180°. Praca nimi jest zdecydowanie wygodniejsza niż najprostszymi laserami.

↓ Klasyczny laser krzyżowy o powiększonym do 180° kącie wyświetlania linii – Leica Lino L2+

Oddzielną grupę laserów krzyżowych stanowią tzw. lasery wieloliniowe. Wyświetlają one od trzech do nawet ośmiu linii (w poziomie i pionie), które przecinając się ze sobą tworzą na ścianach, podłodze i suficie krzyże. Nazywam je żartobliwie „pajączkami” ze względu na specyficzną podstawę na wysokich nogach, która pozwala łatwo obracać laser i zmieniać kierunek wyświetlanych linii. Ten sprzęt pozwala realizować praktycznie każde zadanie budowlane, a sprawdza się najlepiej podczas wyznaczania kątów prostych na podłodze, suficie i ścianach.

↓ Laser krzyżowy wieloliniowy potrafi dużo więcej niż zwykłe modele 2-liniowe – Geofennel FL 55

Na samym szczycie piramidy umieściłem specyficzną odmianę laserów krzyżowych, a mianowicie lasery płaszczyznowe. Potrafią one wyświetlać jedną, dwie, a nawet trzy linie dookólne 360°. Oznacza to, że instrument postawiony w środku pomieszczenia pokaże poziomą linię na wszystkich ścianach i pionowe przebiegające przez cały sufit i podłogę. Lasery płaszczyznowe zwykle wyświetlają linie ciągłe w przeciwieństwie do wcześniej opisanych laserów wieloliniowych, które „przerywają” linie pionowe pod instrumentem, wyświetlając w tym miejscu punkt.

↓Laser płaszczyznowy to wierzchołek piramidy rozwoju technologicznego laserów krzyżowych – Bosch GLL 3-80 P

↓ Laser płaszczyznowy zapewnia największą dokładność pracy, a przy tym da się nim zrealizować praktycznie każde zadanie budowlane – Leica Lino L360

Jeśli pracujesz w niewielkich pomieszczeniach, gdzie poziomujesz lub pionujesz elementy na każdej ścianie osobno (np. mocujesz listwy narożne przed tynkowaniem, mocujesz karnisze czy obrazy, wyznaczasz linię przebiegu kabli lub rur), wystarczy Ci podstawowy laser krzyżowy z dwiema liniami. Pamiętaj, że taki sprzęt bardzo słabo sprawdza się przy tyczeniu linii prostych na suficie i podłodze. Głównie ze względu na mały kąt wyświetlania wiązki. Jest też mało wygodny (wymaga obracania), gdy poziomy trzeba przenosić na kolejne ściany.

Jeśli zajmujesz się pracami budowlanymi, które wymagają w jednej chwili wyznaczania linii prostych, poziomów i kątów prostych na wielu powierzchniach (ściany, sufit, podłoga), to wybierz instrument wieloliniowy. Zwróć jednak uwagę na rodzaj i długość wyświetlanych wiązek, bo wersji takiego sprzętu jest naprawdę dużo.

Jeśli w swoich pracach zajmujesz się złożonymi konstrukcjami (np. budujesz konstrukcje z kątami prostymi pod ścianki działowe, montujesz sufity podwieszane, wyznaczasz miejsca montażu punktów oświetleniowych na suficie i podłodze), chcesz przy tym osiągnąć najwyższą dokładność, a przy tym cenisz komfort pracy i szybkość działania, to laser płaszczyznowy spełni wszystkie te oczekiwania.

UWAGA W większości laserów krzyżowych będziesz mógł włączać/wyłączać wyświetlanie poszczególnych linii. Oszczędza to energię baterii i pozwala pracować w miejscach, gdzie niepotrzebnie świecąca linia mogłaby by być uciążliwa dla osób postronnych.

4. Czy będę wyznaczał linie skośne?

Tylko niewielka liczba oferowanych na rynku laserów krzyżowych nie posiada funkcji samopoziomowania. W większości modeli zastosowano kompensator magnetyczny – wahadełko z pryzmatami, które automatycznie, w pewnym zakresie wychylenia całego instrumentu, doprowadza wiązki do poziomu i pionu. Zwykle z kompensatorem sprzęgnięta jest elektronika, która informuje użytkownika o rozpoziomowaniu instrumentu – generuje sygnał dźwiękowy lub całkowicie wyłącza wyświetlanie linii laserowych.

Żeby wykorzystać laser krzyżowy do wyznaczania linii skośnych – np. wyświetlić ją na ścianie po jej przekątnej – musimy go przechylić, używając do tego przeważnie statywu fotograficznego. Taki tryb pracy jest możliwy tylko instrumentami, które posiadają funkcję blokady kompensatora. Może się ona odbywać mechanicznie – wtedy wahadło zostaje zablokowane i się nie porusza, lub cyfrowo – wahadło po przechyleniu instrumentu „opiera” się o jedną ze ścianek, a elektronika ignoruje sygnał z kompensatora i nie przerywa wyświetlania linii.

↓ Do pracy z liniami skośnymi potrzebny jest model lasera krzyżowego z funkcją blokady kompensatora

Jeśli zamierzasz w swojej pracy wyznaczać linie skośne (np. podczas montażu poręczy schodów), to przed zakupem instrumentu koniecznie sprawdź, czy sprzęt ma taką funkcję. Nie wszystkie lasery krzyżowe posiadają blokadę kompensatora.

UWAGA Wiele instrumentów po zablokowaniu kompensatora wyświetla pojedyncze linie – tylko poziomą lub tylko pionową, ale nie obie na raz.

5. Jakiego dodatkowego wyposażenia potrzebuję?

To pytanie nie dotyczy stricte właściwości lasera krzyżowego, a raczej akcesoriów, które można kupić wraz z instrumentem. Wiele osób pomija tę kwestię przy wyborze urządzenia, a później okazuje się, że przy wyznaczaniu linii poziomej pod sufitem pojawia się problem zamocowania urządzenia na nietypowej wysokości. Jakich przydatnych akcesoriów szukać więc w zestawach pomiarowych?

Na pierwszym miejscu postawiłbym zdecydowanie statyw. Do tego typu narzędzi wybiera się przeważnie statyw trójnożny fotograficzny lub statyw kolumnowy rozporowy. Ten pierwszy jest dla osób, które nie mocują instrumentu na wysokościach większych niż 150-170 cm, często wyznaczają linie skośne (takie statywy posiadają zwykle głowice, pozwalające sterować kierunkiem wyświetlania linii w trzech płaszczyznach) i wynoszą instrument na zewnątrz.

↓ Trójnożny statyw fotograficzny do mocowania lasera w dowolnym miejscu na placu budowy

Ten drugi z kolei jest niezastąpiony przy pracach, które wymagają ustawiania sprzętu na nietypowych wysokościach – tuż nad podłogą lub pod sufitem (tyczki rozsuwają się nawet na wysokość 360 cm).

↓ Statyw rozporowy przyda się zawodowcom – jest szczególnie przydatny przy zadaniach wymagających ustawienie lasera na nietypowych wysokościach

W wyposażeniu lasera szukajmy także uchwytu ściennego, który pozwala mocować instrument na dowolnej wysokości bez potrzeby stosowania statywu. Może on mieć przeróżną postać – od najprostszego kątownika w kształcie litery „L” przez hybrydę, która jest jednocześnie uchwytem ściennym i mini statywem trójnożnym, po złożone konstrukcje z regulacją wysokości i wkładką magnetyczną do przytwierdzania zestawu pomiarowego do metalowych elementów.

↓ Sprytny uchwyt ścienny – mocowanie na wkręt, wkładka magnetyczna i mini trójnóg

↓ Rozbudowany uchwyt ścienny z funkcją płynnej regulacji wysokości instrumentu

I na koniec bardzo istotna kwestia, o której wiele osób zapomina – rodzaj opakowania transportowego. Miękkie pokrowce słabo chronią sprzęt przed mechanicznymi „urazami”. Twarde walizki transportowe zapewniają dużo lepszą ochronę i można w nich schować praktycznie cały zestaw pomiarowy (laser, uchwyt ścienny, tarcze celownicze, okulary). Warto dopytać przed zakupem o rodzaj opakowania, bo wielu producentów oferuje te same modele instrumentów w różnych wersjach transportowych (stąd też wynikają różnice w cenie).

↓ Rodzaj opakowania transportowego – ten sam instrument może być oferowany przez producenta w różnych rodzajach walizek i z różnym wyposażeniem

Rodzaj wyposażenia dodatkowego dobierz pod względem rodzaju wykonywanych prac. Statyw trójnożny jest dobry do typowych prac, rozporowym zrealizujesz wiele zadań, które wymagałyby „gimnastyki” przy mocowaniu sprzętu na nietypowych wysokościach.

UWAGA W laserach krzyżowych stosuje się zwykle przyłącza do statywów o rozmiarze ¼ cala. To standard, który występuje praktycznie we wszystkich statywach trójnożnych fotograficznych i rozporowych.

Podsumowanie

Jestem przekonany, że po przeczytaniu tego krótkiego poradnika wybór właściwego lasera krzyżowego będzie dużo łatwiejszy. Moja ocena ważności poszczególnych parametrów jest bardzo subiektywna – ktoś mógłby zapytać, dlaczego nie wspomniałem o dokładności, przecież jest ona równie ważna. Jest, ale zależy od wielu czynników (np. grubości wiązki laserowej), których nie można ocenić bez włączenia instrumentu. Mam jednak nadzieję, że lektura tego wpisu pozwoli wszystkim świadomie definiować swoje potrzeby i kierować się nimi przy zakupie idealnego lasera krzyżowego.